Na pewno masz w głowie tę jedną, ulubioną postać z bajki. Tę, której losy śledziło się z zapartym tchem, a odwaga inspirowała do działania. Postacie z bajek, te klasyczne i zupełnie nowe, to coś więcej niż tylko bohaterowie opowieści. Są częścią naszej kultury, symbolami, które kształtują wyobraźnię i wartości całych pokoleń. Od mrocznych lasów w historiach braci Grimm po lśniące królestwa animacji Disneya – te ikony towarzyszą nam od najmłodszych lat. Zastanówmy się, kim są najpopularniejsze postacie z bajek i co sprawia, że niektóre z nich stają się nieśmiertelne.

Klasyka, która się nie starzeje

Postacie z bajek, które przetrwały próbę czasu, mają jedną wspólną cechę – opowiadają uniwersalne historie. Większość z nich pochodzi z europejskich baśni ludowych, ubranych w słowa przez takich autorów jak bracia Grimm czy Hans Christian Andersen. Ich opowieści o walce dobra ze złem, o nagrodzonej cnocie i karze za niegodziwość, trafiają do nas niezależnie od tego, w jakich czasach żyjemy. To na ich fundamencie zbudowano dzisiejszy kanon baśniowych bohaterów.

Niezapomniane postacie z baśni braci grimm

Pomyśl tylko o postaciach ze zbioru braci Grimm – to prawdziwe archetypy, które na stałe weszły do naszego języka i wyobraźni. Każda z nich uosabia ponadczasowe wartości i lęki.

• Kopciuszek – symbol niesprawiedliwie traktowanej, ale dobrej dziewczyny, której los odmienia się w jedną magiczną noc. Uczy, że cierpliwość i dobre serce popłacają, a prawdziwe piękno tkwi w środku, a nie w bogactwie,
• Królewna Śnieżka – jej historia to klasyczna walka niewinności z zazdrością. Ucieka przed złą macochą, znajduje schronienie u siedmiu krasnoludków, a jej przebudzenie po pocałunku księcia to symbol zwycięstwa dobra nad złem,
• Jaś i Małgosia – rodzeństwo porzucone w lesie, które dzięki sprytowi i współpracy pokonuje złą czarownicę. To opowieść o sile więzów rodzinnych i odwadze, którą można znaleźć nawet w najtrudniejszej sytuacji,
• Czerwony Kapturek – postać-przestroga. Jej spotkanie z wilkiem to jedna z najbardziej znanych opowieści na świecie, która uczy, by słuchać rad starszych i nie ufać pozorom,
• Śpiąca Królewna – ofiara klątwy, skazana na stuletni sen. Symbolizuje uśpiony potencjał, ale także wiarę w to, że miłość potrafi pokonać każdą, nawet najpotężniejszą magię.

Melancholia i głębia w baśniach andersena

Hans Christian Andersen to zupełnie inna bajka. W przeciwieństwie do braci Grimm, którzy zbierali ludowe podania, duński pisarz nadawał swoim bohaterom niezwykłą głębię psychologiczną. Jego historie często kończą się melancholijnie, filozoficznie. Postacie Andersena cierpią, tęsknią i czują się niezrozumiane, co sprawia, że są nam tak bliskie. Mała Syrenka poświęca wszystko dla miłości, która okazuje się niespełniona. Brzydkie Kaczątko uczy nas samoakceptacji i pokazuje, że prawdziwe piękno ujawnia się z czasem. Z kolei Gerda, szukająca Kaja w lodowym królestwie Królowej Śniegu, staje się symbolem potęgi przyjaźni. Te opowieści uczą empatii i przypominają, że życie nie zawsze ma szczęśliwe zakończenie, ale każda podróż ma swoją wartość.

Disney i pixar – ikony nowej generacji

Studia The Walt Disney Company i Pixar wywróciły świat baśni do góry nogami. Stworzyły nową generację ikon – bohaterów, którzy łamią schematy. Postacie takie jak Vaiana, Elsa czy Anna, a także odświeżeni bohaterowie klasyki, jak Simba i Mufasa, mają złożoną psychikę i same decydują o swoim losie. To już nie są księżniczki czekające na ratunek. To odważne liderki, odkrywczynie i wojowniczki. Idealnym przykładem jest Vaiana, która wyrusza na niebezpieczną wyprawę, by ocalić swój lud. Jej historia stała się tak popularna, że Disney już zapowiedział kontynuację – film *Vaiana 2*. Podobnie nadchodzący prequel *Mufasa: Król Lew* w reżyserii Barry’ego Jenkinsa pokazuje, że klasyczne opowieści można opowiadać na nowo, pogłębiając psychologię znanych postaci i przyciągając kolejne pokolenia widzów.

Sekret nieśmiertelności, czyli dlaczego kochamy archetypy

Dlaczego te historie tak do nas trafiają? Odpowiedź jest prosta: archetypy. To uniwersalne wzorce postaci i zachowań, które rozumiemy niezależnie od kultury i czasów, w których żyjemy. To właśnie one sprawiają, że utożsamiamy się z bohaterami i ich dylematami.

• Archetyp bohatera – ucieleśnia odwagę i determinację. To postać, która wyrusza w podróż, by coś osiągnąć, a po drodze przechodzi wewnętrzną przemianę. Pomyśl o mitycznym Heraklesie, ale też o każdej księżniczce, która walczy o swoje,
• Archetyp mentora – mądry przewodnik, który daje bohaterowi wiedzę i narzędzia do zwycięstwa. Taką rolę pełnią Gandalf z *Władcy Pierścieni* czy Yoda z *Gwiezdnych Wojen*, ale też dobra wróżka z „Kopciuszka”.

Emocje takie jak miłość, strach, strata czy nadzieja są uniwersalne. Dlatego losy bohaterów stają się naszymi losami, a ich walka – metaforą naszych życiowych wyzwań.

Jak zmieniają się nasi ulubieni bohaterowie?

Ewolucja postaci z bajek idzie w parze ze zmianami społecznymi i kulturowymi. Nasi ulubieńcy zmieniają się, by odzwierciedlać nowe wartości i aspiracje. Bohaterowie, którzy kiedyś byli jednowymiarowi, dziś zyskują psychologiczną głębię. Nawet czarne charaktery dostają swoje historie, które tłumaczą ich motywacje, a od męskich postaci oczekuje się nie tylko siły, ale i wrażliwości.

Od damy w opałach do pani swojego losu

Wizerunek księżniczki przeszedł chyba największą metamorfozę. Z biernej „damy w opałach” stała się aktywną bohaterką, która sama kształtuje swoją przyszłość. Tradycyjny archetyp, reprezentowany przez Kopciuszka czy Śpiącą Królewnę, opierał się na bierności – ich szczęście zależało od interwencji księcia. Nowoczesne bohaterki, takie jak Vaiana czy Merida z filmu *Merida Waleczna*, same stawiają sobie cele i walczą o swoje przekonania. Ich historie nie muszą kończyć się ślubem. Ratują siebie i innych, udowadniając, że do szczęścia nie jest im potrzebny książę.

Złoczyńcy, których kochamy nienawidzić

Dobra bajka potrzebuje dobrego złoczyńcy. Najlepsi antagoniści Disneya to ci, których kochamy nienawidzić – charyzmatyczni, inteligentni i świetnie napisani. Pomyśl o Dżafarze z *Aladyna*, Skazie z *Króla Lwa* czy Sędzim Frollo z *Dzwonnika z Notre Dame*. Ich motywacje, choć niegodziwe, są wiarygodne, a oni sami stanowią realne zagrożenie. Skaza fascynuje tragiczną, szekspirowską zazdrością, Dżafar imponuje żądzą władzy, a Frollo przeraża fanatyzmem. To właśnie ich złożoność sprawia, że zapadają w pamięć równie mocno, co pozytywni bohaterowie.

Globalne ikony kontra lokalni ulubieńcy

Czy Myszka Miki jest tak samo kochana w Polsce, jak w USA? Nie do końca. Oczywiście, globalne marki takie jak Disney i ich parki rozrywki, np. Disneyland Paris, sprawiły, że Elsa czy Simba są znani na całym świecie – od Europy po Azję i Amerykę. Jednak wciąż istnieją silne preferencje lokalne. W Japonii serca podbijają postacie ze Studia Ghibli, w Rosji bohaterowie ludowych bylin, jak Iwan Carewicz, a w Polsce nadal mocną pozycję mają Bolek i Lolek czy Miś Uszatek. Choć kultura masowa się globalizuje, opowieści zakorzenione w lokalnej tradycji często budują z nami najsilniejszą, sentymentalną więź.

Lustra naszych marzeń

Jak widać, najpopularniejsze postacie z bajek są jak lustra, w których odbijają się nasze marzenia, lęki i wartości. Niezależnie od tego, czy pochodzą z mrocznych opowieści braci Grimm, wzruszających historii Andersena, czy nowoczesnych animacji Disneya, ich przesłanie pozostaje niezmienne. Opowiadają o odwadze, sile przyjaźni i odwiecznej walce dobra ze złem. To właśnie ta uniwersalność sprawia, że Kopciuszek, Simba, Vaiana i inni bohaterowie są nie tylko ikonami dzieciństwa, ale także ważnymi drogowskazami dla nas wszystkich, bez względu na wiek.